Ustanowienie rzymskiej struktury prowincjonalnej w Mezji

See this text in English

Granice prowincji i ich zmiany
Ludność miejscowa

Granice prowincji i ich zmiany

Rzymska prowincja Mezja została utworzona w 12 r. n.e. Niedługi czas przedtem Równina Dunajska pozostawała pod bezpośrednią kontrolą legionów V Macedonica i IIII Scythica oraz ich pomocniczych oddziałów. Do 6 r. n.e. gdzieś na północ od gór Bałkanu stacjonowała również legio XX. Mezyjskie krainy miały preprowincjonalną formę zarządu (praefectura Moesiae et Treballiae). Nowo utworzona prowincja obejmowała pierwotnie wschodnią część współczesnej Serbii i północno-zachodnią Bułgarię. Północną granicą był Dunaj. Na wschodzie obecność rzymska sięgała rzeki Utus (dziś rzeka Vit w Bułgarii), po stronie południowej granica biegła północnym stokiem gór Haemus (Stara Płanina) obejmując pas terenu szerokości 25-45 km. Po stronie zachodniej ważny był dostęp do doliny Morawy (starożytny Margus), w obecnej Serbii. Za panowania Tyberiusza (14-37 r.) i Kaliguli (37-41) wschodnia granica sięgała do ujścia rzeki Osâm (Asamus), a za Klaudiusza (41-54) i Nerona (54-68) jeszcze dalej aż do rzeki Jantra (Iatrus). Na zachodzie Mezja miała wspólną granicę z Pannonią i obejmowała ujście Sawy (Savus) i Mławy w Serbii. Po stronie południowo-zachodniej granica prowincji sięgała do południowej Dardanii, obejmując Scupi (współczesne Skopje w Macedonii), który to teren starał się później częścią Mezji Górnej (Moesia Superior). Głównym miastem Mezji stało się Tomis (współczesna Constans w Rumunii). Za Flawiuszy (69-96) Rzymianie kontrolowali całość północno-wschodniej części obecnej Bułgarii i region Dobrudży, której północna część jest obecnie w Rumunii, południowa zaś w Bułgarii. W pierwszych latach panowania Domicjana (81-96) Mezja ze swą liczącą około 1000 km granicą na Dunaju obejmowała większość ziem położonych między rzeką Sawą a Morzem Czarnym, które dzisiaj tworzą północną część Macedonii, Serbię, północną Bułgarię i rumuńską część Dobrudży. Na wschodnim krańcu grzbietu Bałkanu granica kierowała się na południe obejmując Messembrię i jej wiejskie terytorium.
Ze względów militarnych, strategicznych i gospodarczych jesienią 86 r. prowincja Mezja została podzielona na Górną (Superior) i Dolną (Inferior). Granica między dwiema prowincjami mezyjskimi przebiegała pierwotnie wzdłuż małego, prawego dopływu Dunaju (rzeka Cibrica – starożytny Ciabrus lub Kiabros). Po 136 r. granica została nieco przesunięta w górę Dunaju na zachód od Łomu (starożytny Almus) w północno-zachodniej Bułgarii. Na zachodzie Moesia Superior graniczyła Pannonią. Stolicą Mezji Górnej było Viminacium (dziś Kostolac w Serbii), Mezji Dolnej po staremu Tomis.

Granica między Dolną Mezją a przylegającymi ziemiami prowincji Tracji ulegała w czasie wielu zmianom. Pomiędzy okresem panowania Hadriana (117-138) i Kommodusa (180-192) miały miejsce następujące modyfikacje. Po 134/136 r. Montana (obecnie też Montana, wcześniej Mihajlovgrad w północno-zachodniej Bułgarii), wcześniej w Tracji, została włączona do Mezji Dolnej. Dalej na wschód granica biegła na północ od współczesnego miasta Mezdra (okręg Vraca w północno-zachodniej Bułgarii) i na południe od Vicus Trullensium (obecnie wieś Kunino w okręgu Vraca), koło wsi Bâlgarski Izvor i na południe od starożytnej Sostra (okręg Loveč).

Miasto Nicopolis ad Istrum (Nikiup w okręgu Veliko Târnovo), założone między 106 a 109 r., oraz Marcianopolis (Devnia w okręgu Varna), choć położone na północ od Starej Płaniny, należały do Tracji. Granica biegła do osiedli Butovo (starożytne Emporium Piretensium) i Maslarevo (okręg Veliko Târnovo), które były częścią terytorium Nicopolis. Dalej granica biegła na południe od Abritus (obecnie Razgrad) i jeszcze dalej na wschód w kierunku obecnych wsi Nikolaevka i Novakovo w okręgu Varna. W 193 r. wiejskie terytoria Nicopolis ad Istrum i Marcianopolis zostały włączone w obręb administracyjnej struktury prowincji Moesia Inferior. Tak więc stopniowo poczynając od schyłku II w. – początku III w. granica między dwiema prowincjami biegła już wzdłuż grzbietu gór Bałkanu.

Bibliografia

- D. Boteva, Lower Moesia and Thrace in the Roman Imperial System (A.D. 193 – 217/218), Sofia 1995
- D. Boteva, IGBulg. II, 659 i administrativno-teritorialnite promeni v rajona na Nikopolis ad Istrum pri Septimij Sever, In memoriam prof. dr. G. Mihailov, Serdicae 1996, 240-248
- D. Boteva, The South Border of Lower Moesia from Hadrian to Septimius Severus, Roman Limes on the Middle and Lower Danube, Belgrade 1996 (= Cahiers des Portes de Fer, Monographies 2),173-176
- V. Gerasimova-Tomova, Zur Grenzbestimmung zwischen Mösien und Thrakien in der Umgebung von Nicopolis ad Istrum in der ersten Hälfte des 2. Jh. n.Chr., Tyche 2, 1987, 17-21
- B. Gerov, Die Grenzen der römischen Provinz Thracia bis zur Gründund des Aurelianischen Dakien, Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt II 7, Berlin – New York 1979, 212-240
- R. Ivanov, Das römische Verteidigungssystem an der unteren Donau zwischen Dorticum und Durostorum (Bulgarien) von Augustus bis Maurikios, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission 78, 1997, 467-640
- M. Mirkovic, Rimski gradovi na Dunavu u Gornjoj Meziji, Beograd 1968
- A. Mócsy, Gesellschaft und Romanisation in der römischen Provinz Moesia Superior, Budapest 1970
- A. Mócsy, Pannonia and Upper Moesia, London-Boston 1974
- Tabula Imperii Romani, K-34 (Naissus – Dyrrachion – Scupi – Serdica – Thessalonike, Ljubljana 1976
- M. Taceva, Severnata granica na provincija Trakija do Severite (1. Ot Almus do Nikopolis ad Istrum), III Meždunarodne simpozium “Kabile”, Jambol 1994, 115-124
- M. Tacheva, The Northern Border of the Thracia Province to the Severi (from Nicopolis ad Istrum to Odessos), Thracia 11, 1995 (= Studia in honorem A. Fol), 427-434

Ludność miejscowa

Po aneksji regionu dolnego Dunaju Rzymianie zastali w nim ludność o heterogenicznym składzie. W odniesieniu do zachodniej części Mezji, która w 86 r. miała się stać Mezją Górną, dysponujemy danymi o iliryjskich grupach etnicznych oraz o osadnictwie Skordysków, odłamie dużej celtyckiej wspólnoty. Pojawili się oni w regionie na początku III w. p.n.e. Część z nich osiedliła się również w Pannonii. Strabon nazywał te plemiona “Wielkimi Skordyskami”. Skorzyskowie zamieszkiwali doliny położone między Dunajem, Sawą i Morawą blisko Singidunum, Aureus Mons, Margum, Viminacium. Mali Skordyskowie mieszkali dalej na wschód, w kierunku rzeki Morawa (starożytny Margus).

Znaczna część terytorium zachodniej Mezji stanowiła strefę kontaktu między Celtami, Illirami i Trakami. W II w. n.e. Ptolemeusz pisał także o Tricornenses i Picenses, geckich plemionach zamieszkujących w regionie Mezji zachodniej, później w Mezji Górnej. Wydaje się, że zostali oni przesiedleni na ten teren spoza Dunaju na początku lub w latach 60-tych I w. n.e. przez Eliusza Katusa i Plautiusza Sylwana, rzymskich namiestników odpowiednio Macedonii i Mezji. Ziemie obecnej Bułgarii na wschód od Dorticum, które nosiło celtycką nazwę, i rzeki Timok (starożytny Timachus), w najdalej na wschód położonej części Mezji Górnej, były zamieszkane przez trackie plemiona Tryballów i Mezów, o których starożytni autorzy nie dają jasnych informacji. Obecność Mezów na wschodzie jest o tyle istotna, że związana z nimi jest nazwa prowincji. Sprawa ta była dlugo dyskutowana już przez autorów starożytnych, którzy próbowali zrozumieć, czy Mezowie nie byli właściwie Getami. Geograf grecki Strabon oraz Rzymianie musieli wierzyć Aż do czasu sporządzenia pierwszej mapy rzymskiej geograf grecki Strabon oraz Rzymianie musieli wierzyć Homerowi, który podał wiadomość o Mezach w krainach bałkańskich. Gdy w następstwie wojennych kampanii rzymskich generałów lepiej poznano złożoną sytuację etniczną nad dolnym Dunajem, dawne nazwy ludów, w tym Getów, znane zanim utworzony został toponim Mezja dla potrzeb mapy Augusta, zostały zastąpione nowymi, bardziej precyzyjnymi. Toponim Mezja wprowadził nazwę Mezowie, która objęła plemiona noszące różne nazwy. Z Mezji znamy sporo nazw mniejszych plemion, takich jak Timachowie żyjący wzdłuż środkowego i górnego biegu rzeki Timok, Dimensowie wokół starożytnego Dimum (obecnie Belene w północnej Bułgarii), Dardanowie, Celegerowie i inni.

Północno-wschodnia część Mezji była zamieszkała przez licznych Getów, plemiona mówiące tym samym językiem co Trakowie. Prokonsul Licyniusz Krassus (29-27 r. p.n.e.) odniósł zwycięstwo nad "Trakami i Getami" (ex Thraecia et Geteis) i swymi kampaniami nad dolnym Dunajem zadał mocny cios przedrzymskiej, państwowej organizacji Getów.

Na zachodnim brzegu Morza Czarnego na długo przed Rzymianami pojawiły się kolonie greckie. Zachodniopontyjskie miasta były zamieszkałe przez mieszaną ludność greckiego pochodzenia z różnych regionów wschodniej części świata śródziemnomorskiego. W okresie późnohellenistycznym i wczesnorzymskim wybrzeże było również zasiedlone w dużym stopniu przez zhellenizowanych Traków, a w Dobrudży przez społeczności geckie.

IAUW

Bibliografia